روابط عمومی دانشگاه در ادامه گفتگو با مدیران دانشگاهی، گفتگویی را با دکتر حمزه امین طهماسبی مدیر ارتباط با صنعت و جامعه انجام داده است که توجه شما را به خواندن آن جلب می‌کنیم.

در ابتدا در خصوص اهمیت و جایگاه حوزه ارتباط صنعت و دانشگاه توضیحاتی بفرمایید.

در کشورهای پیشرفته دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، باعث بیشترین تحولات در جامعه و صنعت شده اند و دانشگاه‌ها پیشگامان توسعه بوده و هستند. در این راستا رشد کمی و کیفی خوبی در حوزه‌های علمی کشور را شاهد بوده‌ایم، اما تا رسیدن به هدف مطلوب در کاربردی کردن علوم دانشگاهی در کشور، راه طولانی در پیش داریم. وزارت علوم تحقیقات و فناوری حرکت خوبی را در این زمینه آغاز کرده و در سال گذشته سند "طرح تحول در همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری با جامعه و صنعت" را تهیه و جهت اجرا به دانشگاه‌های کشور ابلاغ نموده است.

در خصوص طرح تحول در همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری با جامعه و صنعت توضیحات بیشتری ارائه می‌فرمایید.

این طرح شامل چشم‌انداز، 6 هدف کلان، 8 راهبرد اصلی و 44 برنامه‌/اقدام ‌است. چشم‌انداز این طرح به شرح زیر می‌باشد: "دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی و فناوری، شریک راهبردی جامعه و صنعت در تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه پایدار کشور"، همچنین اهداف کلان در نظر گرفته‌شده در این طرح عبارت‌اند از:

1. مشارکت حداکثری اعضاء هیئت‌علمی در رفع نیازهای صنعت و جامعه
2. اجرای 25 درصد پروژه‌های تحصیلات تکمیلی به‌صورت مستقیم به سفارش صنعت و جامعه
3. ساماندهی و ایجاد ساختارهای توانمند برای ارتباط عرضه و تقاضای پژوهش و فناوری
4. هم‌افزایی کامل مراکز علمی با دستگاه‌های اجرایی جهت شناسایی و رفع نیازها و چالش‌ها
5. هم‌راستایی برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در وزارت عتف و مراکز تابعه با نیازها و اولویت‌های کشور
6. افزایش متوسط سالانه 10 درصدی حجم قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت

دانشگاه گیلان نیز در این راستا اقدامات زیادی را برنامه‌ریزی و اجرا کرده و اقدامات بسیار دیگری را در دستور کار دارد.

حوزه فعالیت دفتر ارتباط با صنعت و جامعه دانشگاه شامل چه مواردی است؟

به‌طورکلی می‌توان فعالیت‌ها را به دو حوزه توسعه طرح‌های کاربردی و پشتیبانی  طرح‌های کاربردی تقسیم نمود. حل مشکلات و مسائل سازمان‌ها و شرکت‌ها در قالب طرح‌های پژوهشی و یا پایان‌نامه‌های کاربردی توسط اساتید و تحت نظر این دفتر انجام می‌شود. برای هر قرارداد منعقده با سازمان‌ها یا صنایع بیش از 15 نوع فعالیت انجام می‌گیرد که در دسته پشتیبانی از طرح‌های کاربردی قرار دارند. این فعالیت‌ها از مراحل ارسال پروپوزال و اخذ تائید حقوقی و عقد قرارداد آغازشده و تا مراحل ارسال گزارش‌ها و تراکنش‌های مالی و تسویه مالیاتی و بیمه‌ای و مستندسازی قراردادها را شامل می‌شود.

اما جهت توسعه این ارتباط، اقدامات دیگری برنامه‌ریزی شده و انجام می‌شود. اقداماتی همچون مدیریت کمیته آموزش و پژوهش زیرمجموعه کارگروه آموزش، پژوهش و فناوری استان و نظارت بر اعتبارات یک درصد دستگاه‌های اجرایی استان، توسعه و تقویت ساختار شورای صنعت دانشگاه، پیگیری انجام فرصت مطالعاتی اعضای هیأت‌علمی دانشگاه در جامعه و صنعت، انتخاب و تقدیر از طرح‌ها و فعالان برتر این حوزه، توسعه واحدهای تحقیق و توسعه صنایع در دانشگاه و انعقاد تفاهم‌نامه با صنایع و سازمان‌ها در این دسته قرار می‌گیرند. آیین‌نامه حمایت از پایان‌نامه‌های کاربردی جهت هدایت پایان‌نامه‌ها به سمت کاربردی سازی، تصویب شده و در حال اجراست. دانشجویان تحصیلات تکمیلی که موفق شوند قرارداد حمایت از پایان‌نامه دانشجویی منعقد نمایند، با تائید این مدیریت از 2 نمره جایگزین مقاله بهره‌مند می‌شوند. مکانیزم­های انگیزشی برای اساتید در زمینه طرح‌های کاربردی تدوین شده و در حال اجراست که البته نیاز به بهبود دارد. معرفی و حضور اعضای هیأت‌علمی به عنوان نمایندگان دانشگاه در شورای تحقیقات یا پژوهش حداقل 40 سازمان در استان نیز یکی دیگر از اقدامات در راستای مسئولیت اجتماعی دانشگاه است.

ساختار شورای صنعت دانشگاه گیلان چگونه است و چه وظایفی بر عهده دارد؟

در سال جاری بین معاونت پژوهش و فناوری و هریک از دانشکده‌ها، موافقت‌نامه تمرکززدایی منعقد شده و در آن، در راستای توسعه حوزه‌های پژوهش و فناوری ازجمله ارتباط با صنعت و جامعه اهداف به‌صورت کمی مشخص گردیده است. کارگروه‌های شورای صنعت دانشگاه نیز که تا سال گذشته به‌صورت متمرکز توسط این مدیریت هدایت می‌شد، از هشت کارگروه به ده کارگروه تبدیل و به‌تناسب سنخیت با رشته‌های موجود در دانشکده‌ها به آنها واگذار شد. بدین ترتیب، سه کارگروه نساجی، شیمیایی و پلیمر، لوازم خانگی و تجهیزات برق به دانشکده فنی، دو کارگروه غذایی و کشاورزی به دانشکده علوم کشاورزی، دو کارگروه شیلات و سلولزی به دانشکده منابع طبیعی واگذار شده است. دانشکده مکانیک مسئولیت کارگروه فلزی و قطعات خودرو، دانشکده علوم پایه مسئولیت کارگروه دارویی و تجهیزات پزشکی و دانشکده فنی مهندسی شرق گیلان مسئولیت کارگروه ساختمانی را برعهده دارند. ده مدل همکاری کارگروه‌ها با صنایع بخش خصوصی به شرح زیر است.

1. اجرای طرح‏های پژوهشی و عملیاتی توسط دانشگاه
2. نظارت و مشاوره در پروژه‏ها و طرح‏ها توسط دانشگاه
3. مشارکت و همکاری در تحقیق و توسعه و تأسیس واحدهای تحقیق و توسعه صنایع در دانشگاه
4. ارائه خدمات آزمایشگاهی متقابل
5. برگزاری کارگاه‏های تخصصی توسط صنعتگران برای دانشجویان و دانشگاهیان با هدف خلق ایده مستخرج از مشکلات و فرصت‏های صنایع
6. برگزاری کارگاه‏های تخصصی و دوره‏های آموزشی از جانب دانشگاه برای صنعتگران
7. انعقاد قراردادهای پسادکتری صنعتی جهت حضور تمام وقت اساتید در صنایع
8. حمایت از انجام پایان‌نامه‏های کاربردی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در راستای رفع نیازهای صنایع
9. همکاری در خصوص حضور دانشجویان کارآموز و کارورز در صنایع
10. تأمین نیروی انسانی مورد نیاز صنایع

این کارگروه‌ها آمادگی دارند تا بطورکامل همکاری‌هایی را با صنایع داشته باشد. در چهار دانشکده دیگر نیز که به طور مستقیم با صنایع در ارتباط نیستند، پیشنهاد ایجاد کارگروه‌هایی در ارتباط با جامعه داده شده که اعضای آن‌ها مشخص و مراحل تصویب را می‌گذرانند.

دستاوردها و عملکرد دانشگاه را با توجه به اقدامات انجام‌شده چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما در حال حاضر حدود 185 قرارداد فعال داریم که حدود 40 مورد آن‌ها با صنایع بخش خصوصی است و طرح‌های کاربردی دیگری در زمینه‌های محیط‌زیست، ساخت ربات، صنایع غذایی، مشاوره مدیریت، در دانشگاه انجام‌شده است. این طرح‌ها با حدود 100 کارفرمای مختلف توسط حدود 110 عضو هیأت‌علمی در حال اجراست. طرح "تدوین دانش فنی، طراحی و ساخت نمونه نیمه‌صنعتی ربات جهت توانبحشی هر دو پا در بیماران سکته‌ای و ضایعات نخاعی" که در سال گذشته به اتمام رسید، به عنوان یکی از ده طرح برتر کاربردی وزارت علوم در سال 98 انتخاب و تقدیر شد. در حدود 40 بازدید میدانی با دیدگاه مسئله یابی از صنایع داخل استان توسط کارگروه‌های شورای صنعت به عمل آمده که منتج به انعقاد قراردادهای پژوهشی و توافق هایی پیرامون همکاری‌های مختلف میان این صنایع و شورای صنعت دانشگاه گیلان شده است. دفتر تحقیق و توسعه مشترک صنایع ازجمله هپی لند، مهتاب بافت، فرزانگان، کود آلی گیلان، پارس خزر، قطب صنعت شمال در دانشگاه راه‌اندازی شده و در حال تجهیز است. در واقع در این طرح، فضا و اساتید و دانشجویان توسط دانشگاه به دفتر تخصیص داده شده و تجهیز دفتر و تعریف موضوعات و مشکلات توسط صنعت انجام می‌شود.  به لحاظ آماری و در مقام مقایسه نیز بر اساس آخرین آمار منتشره توسط وزارت علوم در پایان سال 97، دانشگاه گیلان توانسته رتبه‌های خوبی را در بین دانشگاه‌های کشور به دست بیاورد. ازجمله :

در شاخص تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت و جامعه در حال اجرا: رتبه ششم در میان دانشگاه‌های جامع و رتبه یازدهم در میان کلیه دانشگاه‌های کشور، در شاخص تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت و جامعه خاتمه یافته رتبه پنجم دانشگاه‌های جامع و رتبه هفتم دانشگاه‌های کل کشور، در شاخص تعداد پروپوزال‌های ارسال‌شده به سازمان‌ها و صنایع رتبه اول دانشگاه‌های جامع و رتبه دوم دانشگاه‌های کل کشور، در شاخص مبلغ جذب‌شده قراردادها رتبه هشتم دانشگاه‌های جامع و رتبه چهاردهم دانشگاه‌های کل کشور، در شاخص تعداد مجریان قراردادها رتبه دهم دانشگاه‌های جامع و رتبه چهاردهم دانشگاه‌های کل کشور و در شاخص تعداد پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی موردحمایت مالی، رتبه سوم دانشگاه‌های جامع و دانشگاه‌های کل کشور را کسب کرده است. البته در برخی شاخص‌های دیگر ازجمله شاخص‌های مالی، عملکرد ضعیف‌تر بوده که بایستی بهبود یابد.

چند نمونه از طرح‌های مهم اتمام یافته کاربردی دانشگاه برای سازمان‌ها و صنایع را بفرمایید.

دانشگاه در پروژه‌های کلان استان مانند تدوین اسناد پشتیبان برنامه ششم و یا تدوین سند آمایش استان نقش داشته است. همچنین اعضای هیأت علمی دانشگاه در رفع مشکلات جدی استان در ابعاد مختلف زیست‌محیطی، شهری و روستایی طرح‌های زیادی را به انجام رسانده‌اند. برخی از نمونه‌های اجراشده می‌توان به ساخت شناور جمع‌آوری گیاه مهاجم سنبل آبی برای رفع مشکل زیست‌محیطی تالاب انزلی، تهیه طرح‌های راهبردی شهر و شهرداری‌های استان گیلان، تهیه نقشه کاداستر اراضی ملی برای سازمان منطقه آزاد انزلی، طراحی و ساخت عمودپرواز بدون سرنشین به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات از شبکه توزیع برق، انجام خدمات محاسبه تولید ناخالص داخلی و تدوین شاخص­های اشتغال، اقتصادی و صنعتی منطقه آزاد انزلی، تهیه طرح کنترل و کاهش بو کارخانه کود آلی شهر رشت، امکان‌سنجی و ساماندهی ترافیکی تقاطع‌های شهری، طرح جامع راهبردی توسعه بوم گردی استان گیلان، شناسایی و بهبود فضای کسب‌وکار در مناطق روستایی، تهیه نقشه‌های پدافندی طرح جامع پدافند استان گیلان، مدیریت سازگار جنگل‌های استان گیلان جهت مقابله با خطر افزایش و شدت بادافتادگی درختان، طرح‌های معماری سازمانی سازمان‌های دولتی، انجام مطالعات حوزه میراث فرهنگی برای بافت‌های تاریخی، امکان‌سنجی استفاده از خطوط انتقال برق به‌منظور ارسال و دریافت داده‌های امن، طراحی و ساخت سامانه قابل‌حمل تشخیص مواد مخدر بر مبنای فن‌آوری بینی الکترونیکی برای سازمان‌های دولتی اشاره نمود.

همچنین در خصوص طرح‌های اجراشده برای صنایع و بخش خصوصی می‌توان به کمک در طراحی بوت هویست 1000 تنی برای صنایع دریایی، ارزیابی زیست‌محیطی احداث کارخانه برای صنایع ذوب و ریخته‌گری فلزات درفک شمال و مرغ نوید، تهیه کود زیستی از پسماند جامد کارخانه روغن نباتی گنجه رودبار، مشاوره اخذ گواهی دانش‌بنیان برای سیبک سازی لاهیجان، تولید قرص سبوس برنج برای کارخانه‌های شالی‌کوبی، طراحی سامانه و امور امنیت شبکه برای شرکت‌های مختلف، تصفیه پساب و پسماند برای صنایعی همچون سبحان آنکولوژی، پتروشیمی کرمانشاه، فولاد آناهیتا، پارس سیمین، آریا پویا، آرین جلارنگ، هپی لند، آرین مریم اشاره کرد.

و طرح‌های جاری چطور؟

همانطورکه عرض کردم یش از 180طرح در دست اجرا داریم. طرح‌های مهمی همچون طراحی و نصب سیستم مانیتورینگ عملکرد دستگاه جرثقیل منگان برای اداره بنادر، تهیه برنامه راهبردی - عملیاتی چند شهر و شهرداری استان، معماری سازمانی تطبیقی شرکت برق منطقه‌ای گیلان، توسعه شهر هوشمند در استان گیلان، برنامه راهبردی- عملیاتی توسعه برای 16 شهرستان استان گیلان، چند طرح در حوزه زندگی زندانیان برای سازمان زندان‌ها، ساماندهی مشاغل چندمنظوره خدماتی به‌منظور رسمیت بخشی و ساماندهی مشاغل غیررسمی برای اداره کل تعاون، کاتالوگ فناوری رشته صنایع منتخب استان گیلان برای سازمان صنعت معدن تجارت، تحلیل روابط تجاری ایران و روسیه در راستای کشف فرصت‌های استراتژیک تجاری برای اتاق بازرگانی، تصفیه فاضلاب بهداشتی کشتی‌ها قبل از تخلیه به دریا، مکان‌یابی و طراحی مسیر ویژه دوچرخه‌سواری در شهر لاهیجان، تدوین مدل چابکی سازمانی و اجرا در واحدهای منتخب در شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، حذف یا استفاده مجدد از آلومینیوم و آهن موجود در لجن تصفیه‌خانه آب، مطالعات مرکز دفن پسماند چند شهر استان، تهیه طرح‌های توسعه اشتغال‌زایی روستایی استان، امکان‌سنجی فنی و اقتصادی تقویت خطوط تک مداره 63 کیلوولت موجود به دو مداره شامل تقویت برج و فونداسیون، انجام عملیات ژنومی و تشکیل پایه‌های ژنتیکی دام بومی برای جهاد کشاورزی، اهلی سازی ماهی سوف سفید دریای خزر، ساخت سازه‌های خود هواده برای شرکت آب و فاضلاب استان، و بهینه‌سازی فرمولاسیون تولید نسکافه رژیمی فراسودمند ازجمله طرح‌های در دست اجرا توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه گیلان برای سازمان‌ها و صنایع در سطح استان و کشور است.

در مورد برنامه‌های آتی دانشگاه در حوزه ارتباط با جامعه و صنعت توضیحی دارید؟

کارگروه تالاب به عنوان بازوی مشورتی در حل انواع مشکلات تالاب در مجموعه پژوهشکده حوضه آبی خزر دانشگاه ایجاد شده است. کارگروه کیوی به عنوان یک مزیت استانی در دانشکده علوم کشاورزی کار خود را شروع کرده و جلساتی را در این حوزه داشته‌ایم. با توجه به ماهیت استان، فعال سازی و تقویت کارگروه گردشگری در تعامل با سازمان گردشگری در حال انجام است. تغییر نام شورای صنعت به شورای صنعت و جامعه با برنامه‌ریزی حضور مؤثر همه دانشکده‌ها در دستور کار دانشگاه قرار دارد. توسعه استقرار واحدهای تحقیق و توسعه صنایع در دانشکده مرتبط از دیگر موارد است. کمک به کارخانه‌های شالی‌کوبی استان جهت اصلاح و توسعه روش‌ها و بهبود امور در دست اقدام قرارگرفته است. پیگیری جدی مسائل و مشکلات امنیت اطلاعات نرم‌افزارها و سایت‌های مراکز دولتی و خصوصی توسط مرکز آپا دانشگاه برنامه‌ریزی شده است. شناسایی نیازمندی‌های اساسی استان و منطقه شمال کشور در حوزه بحران و پدافند غیرعامل و تلاش برای ارائه طرح‌ها و پروژه‌ها برای حل مسائل شناسایی‌شده با همراهی مدیرکل بحران استان، کمک به ایجاد اتاق فکرهایی در سازمان‌های خدمت رسان مستقیم به جامعه همچون محیط‌زیست، شهرداری‌ها، ..... با حضور اساتید دانشگاه جهت تعریف پروژه‌هایی برای حل مسائل جامعه در حال انجام است.

همچنین در بخش تدوین و توسعه آیین‌نامه‌ها جهت توسعه طرح‌های کاربردی، مواردی ازجمله ایجاد امکان هزینه کرد گرنت اعضای هیأت‌علمی در طرح‌های ارتباط با جامعه و صنعت، حمایت مالی از فعالان این حوزه به‌صورت تأمین بخشی از مبلغ اجرای طرح، افزایش تأثیر شاخص‌های ارتباط با صنعت و جامعه در ارتقا و ترفیع اساتید، توسط این دفتر در حال پیگیری است.